Catriona Morison - The dark night has vanished - Klassiek van nu

Al op haar 16e publiceerde de Duitse Josephine Lang (1815-1880) twee bundels met liederen; ze zou er uiteindelijk meer dan 300 schrijven. Hoewel ze in eigen tijd zeer succesvol was en geijkte liedcomponisten als Schubert en Schumann naar de kroon steekt, hoor je haar werk zelden. De Schots-Duitse mezzosopraan Catriona Morison en de eveneens Schotse pianist Malcolm Martineau plaatsen haar centraal op hun cd The dark night has vanished.

Als dochter van een violist en een operazangeres kreeg Josephine Lang muziek met de paplepel ingegoten en al op haar 5e openbaarde zich haar aanzienlijke talent voor componeren. Dankzij haar grootvader leerde ze componisten kennen als Felix Mendelssohn en Ferdinand Hiller, die haar doorkneedden in muziektheorie.

Saillant detail: waar Felix zijn eigen zus Fanny verbood haar muziek te publiceren, spande hij zich juist in om Lang te helpen haar werk uit te geven. – Was hij dus simpelweg jaloers op Fanny’s talent?

Josephine Lang publiceerde tijdens haar leven ruim veertig opusnummers; in 1838 nam Robert Schumann zelfs een van haar liederen op in zijn Neue Zeitschrift für Musik. Ze trouwde met een dichtende advocaat, wiens poëzie zij op muziek zette en met wie ze vijf kinderen kreeg. Toen haar man in 1856 overleed onderhield ze haar gezin met componeren en pianoles geven.

Morison en Martineau kozen zes liederen uit verschillende opusnummers, waaronder één lied van haar echtgenoot Christian Reinhold Köstlin, ‘Ob ich manchmal Dein gedenke?’ (Denk ik weleens aan jou?). Het is een hartstochtelijke liefdesverklaring, met als slotzin ‘Dich zu lieben ist mein Sinn’.

Het lied opent eerder weemoedig en bespiegelend dan vurig, met een reciterend gezongen tekst waaronder het echter broeit van emotie. Meesterlijk verklankt Lang de onderhuids zinderende liefde die zich op momenten loszingt in zwierige, ten hemel reikende uithalen van de solist. Haar zanglijnen worden als een schaduw gevolgd door de piano, die het lied even sereen als het begon afsluit op de grondtoon.

Langs zetting van ‘Nur wer die Sehnsucht kennt’ naar het gedicht van Goethe – beter bekend als Mignons Klage – is spannender dan veel andere versies van de ‘groten’. Tegenover de treurnis van Schubert, de lijdzaamheid van Schumann en de ingehouden wanhoop van Wolf plaatst Lang felle, korte uitroepen van de mezzosopraan. Zij vuurt haar woorden als geweerschoten op ons af, waarbij de dynamiek meteen al in de eerste vijf maten van piano naar fortissimo zwenkt.

Deze vrouw gaat nu eens niet kwijnend ten onder maar stelt zich koppig tegen haar lot teweer. Haar steeds grotere intervalsprongen doorkruisen alle registers, ondersteund door een furieus beukende piano. Ongeveer halverwege vallen zangeres en pianist plotseling stil, om vervolgens weer op stoom te komen met de tot drie keer toe herhaalde, forte gezongen uitroep ‘Nur wer die Sehnsucht kennt/Weiss was ich leide!’

Ook de overige liederen zijn schitterend. Het ingetogen ‘Scheideblick’ verklankt de pijn van het afscheid van een geliefde met zulke schrijnende harmonieën, dat de dichter Nikolaus Lenau tijdens een uitvoering in tranen uitbarstte. In ‘Die Schwalben’ roepen springerige melodietjes van de piano dartelende zwaluwen op.

‘Gestern und heute’ is doortrokken van melancholie om het verloren geluk. De openingszin van dit niet eerder gepubliceerde lied is tevens de naamgever van de cd: ‘Die dunkle Nacht ist nun entschwunden’. In het afsluitende ‘Abschied’ ondersteunt de piano de smachtende zanglijnen van de zangeres met vloeiende zestienden, die het lied vaart en urgentie geven.

Met haar warme, volle stem en uitstekende dictie weet Catriona Morison de virtuoze zanglijnen en onderliggende emoties perfect tot uitdrukking te brengen. Malcolm Martineau bevestigt zijn reputatie als ideale liedbegeleider: hij volgt Morison subtiel in imitaties en variaties op haar zanglijn, maar neemt zelfbewust het voortouw in de puur instrumentale partijen.

Ook de liederen van Grieg, Brahms en Schumann worden vlekkeloos vertolkt. Toch blijft het jammer dat Morison en Martineau niet hun hele album gewijd hebben aan Josephine Lang. Haar muziek is aansprekend en oorspronkelijk en had een portret-cd meer dan verdiend!